با وارد کردن ایمیل خود محتوای این صفحه به ایمیل شما فرستاده می شود
انصراف
توكسوپلاسموز يكي از مهمترين بيماري‌هاي انگلي مشترك بين انسان و حيوان است كه طب دامپزشكي با آن سروكار زيادي دارد. عامل ايجادكننده اين بيماري انگلي بسيار ريز و تك سلولي است به نام توكسوپلاسما گوندي. توكسوپلاسما تنها در بدن گربه‌سانان (اهلي و وحشي) توانايي توليدمثل و تكثير را دارد اما مي‌تواند هم در خود گربه و هم در بسياري از گونه‌هاي پستانداران (از جمله انسان) و پرندگان ايجاد بيماري كند. توكسوپلاسموز بيماري شايعي است كه تقریبا در تمام نقاط جهان مي‌تواند ديده شود. در تحقيقاتي كه انجام شده در آمريكا حدود 40 درصد گربه‌ها با اين انگل برخورد داشته‌اند اما تنها 6/6 درصد از خود انگل توكسوپلاسما را دفع كرده‌اند. انگل قادر است باعث بيماري‌زايي در هر سن گربه شود اما بچه گربه‌هايي كه از طريق جفت در رحم مادر آلوده شده‌اند اغلب گرفتار بيماري شديدتري مي‌شوند.
گربه‌ها معمولاً ازسه طريق به توكسوپلاسما آلوده مي‌شوند:
- از طريق خوردن انگل دفع شده از گربه آلوده در محيط.
مدفوع گربه مي‌تواند با آب يا غذا تماس پيدا كرده که گربه با خوردن آب و يا غذاي آلوده شده گرفتار بيماري شود.
- از طريق خوردن مراحل تكاملي انگل (برادي زوئيت يا تاكي‌زوئيت) که در بافت‌هاي بدن پستانداران و پرندگان آلوده می توانند وجود داشته باشند.
گربه‌ها اغلب شكار را دوست دارند بنابراین خوردن شكاري كه به توكسوپلاسما آلوده است باعث آلودگي گربه مي‌شود. بدين ترتيب تغذيه با گوشتخام ،نیم پخت یا نپخته آلوده به انگل نيز باعث انتقال بيماري مي‌شود.
- از طريق انتقال يك مرحله تكاملي انگل به نام تاكي زوئيتاز جفت به جنين در رحم گربه آبستن.
به هر طريقي كه گربه آلوده شود انگل خود را به لوله گوارش و روده باريك رسانده و در آنجا شروع به تكثير و تزاید مي‌كند. اگر گربه از طريق خوردن گوشت يا بافت آلوده (مثل گوشت نپخته يا خوردن شكار) به توكسوپلاسما مبتلا شود معمولاً 10-3 روز بعد و اگر با خوردن تخم انگل از محيط آلوده شود معمولاً 48-19 روز بعد مي‌تواند از خود انگل را از طريق مدفوع دفع كرده و باعث انتشار بيماري شود.
به فرم توكسوپلاسمای دفع شده از مدفوع گربه اووسيت می گویند که در اصطلاح عامیانه به ان تخم انگل گفته میشود. اين اووسيت لازم است پس از دفع در مدفوع 5-1 روز در محيط باقي بماند تا عفوني گشته و قابليت آلوده كردن گربه‌هاي ديگر، پستانداران (از جمله انسان) و پرندگان را پيدا كند. به همين خاطر اگر مدفوع گربه بی درنگ به صورت مناسب از محل برداشته و حذف شود انگاه ديگر احتمال انتقال بيماري به انسان و ساير حيوانات به حداقل ممكن خواهد رسید.
وقتي اووسيت در مدفوع و یا محيط باقي بماند انگاه فرصت عفوني شدن را پيدا می کندو بيماري‌زا خواهد شد. این تخم براي مدت طولاني (ماهها تا سالها) در محيط باقی مانده و سبب آلودگي می تواند بشود
.
علايم بيماري:
همانطور كه اشاره شد توكسوپلاسما هم در گربه و هم در سايرحيوانات حساس به اين انگل مي‌تواند باعث بيماري‌زايي شود. با اين حال علايم بيماري ندرتاً در گربه‌ها ظاهر شده و بيشتر علايم باليني حاصل از توكسوپلاسموز در گربه‌هاي دچار نقص ايمني ديده مي‌شود. مسئول اين بيماري‌زايي معمولا انتقال انگل از روده‌ها به خارج دستگاه گوارش و انتشار آن در بافت‌هاي لنفاوي، ريه، مغز، نخاع، چشم و غيره است. فعاليت انگل در اين بافت‌ها باعث ایجاد التهاب و تخريب بافت طبيعي آن ناحیه شده که سبب اختلال در كاركرد آن عضو می گردد. با توضيحاتي كه داده شد میتوان گفت که توكسوپلاسما در گربه می تواند چندين عضو را درگير ساخته و سبب عوارضي از جمله تورم موضعي يا عمومي غددلنفاوي، التهاب مغز، التهاب عضله قلب ، التهاب شبكيه چشمو غیره شود. بنابراين بروز علايم بستگي به عضو یا عضو هاییداردكه درگير انگل شده اند.
آلودگي از طريق جفت مي‌تواند باعث ناقص‌الخلقه‌زايي، مرده‌زايي و مرگ قبل از شروع به شير خوارگی شود. بچه گربه‌هايي كه جان سالم به در مي‌برند مي‌توانند دچار بي‌اشتهايي، ضعف، تب ، علايم تنفسي مثل تنگینفس، افزايش صداهاي تنفسي، علايم كبدي مثل زردي متورم شدن شكم و كبد و علايم عصبي از خود نشان دهند.
گربه‌هايي كه پس از تولد دچار توكسوپلاسموز مي‌شوند علايمي همچون بي‌اشتهايي، بي‌حالي، تب بالا، ضعف، كاهش وزن، اسهال، استفراغ، التهاب چشم، زردي، سختي تنفس، سختي در راه رفتن و عوارض عصبي مرتبط با مغز يا نخاع (مثل تشنج و لمس بودن اندام، گيجي، عدم هماهنگي در راه رفتن، چرخش و...) از خود نشان بدهند.
توكسوپلاسموز در سگ‌هاي جوان (كمتر از يك سال) مي‌تواند باعث یک عفونت منتشر با علايمي همچون تب، زردي، كاهش وزن، اسهال و استفراغ، سختي در تنفس، التهاب لوزه‌ها و در سگ‌هاي پير باعث تحليل رفتن عضلات، سفت شدن بدن، راه رفتن غيرطبيعي و ساير علايم مرتبط به اختلال در مغز يا نخاع (مثل تشنج و تلولو خوردن) گردد.
بعد از عفونت حاد، اگر ايمني بدن قدرت لازم را داشته باشد شروع به مقابله با انگل نموده و سبب کند کردن سرعت تكثير انگل در بدن مي‌شود. در اين حالت انگل به صورت خفته در بافت‌ها درآمده و تا زمانی كه ايمني بدن حيوان كفايت لازم را داشته باشد در این حالت باقي مي‌ماند. هرگاه بنابر دلايلي مثل استفاده از داروهاي تضعيف‌كننده ايمني دراز مدت، ابتلا به بيماري‌هاي ديگر، كهولت سن، استرس و غيره ايمني دچار نقص شود انگل از حالت خفته خارج شده و به سرعت به فعاليت خود را اغاز می کند. به همين خاطراست كه بيماري در حيوانات دچار نقص و یا ضعف ايمني، جنين در حال رشد و حیوانات پيرشدید تر خواهد بود.
تشخيص:
مشاهده اووسيت یا همان تخم توكسوپلاسما در آزمايش مدفوع سبب تشخيص مي‌شود. اما به خاطر اينكه دفع اووسيت محدود است و فقط به مدت 3-1 هفته در گربه وجود دارد عدم مشاهده اووسيت توكسوپلاسما در آزمايش مدفوع دليل بر آلوده نبودن گربه نمي‌تواند باشد.
تشخيص قطعي آلودگي مي‌بايست بر اساس رد احتمال وجود ساير بيماري‌هایی كه علايمی مشابه توکسوپلاسموز ايجاد مي‌كنند باشد . از این بیماری ها میتوان به مثل FIP, FIV, FeLV، آسم، كرم قلب و ساير بيماري‌هاي عفوني اشاره کرد.
پس از رد این بیماری ها با انجام آزمايش خون اختصاصی كه به جستجویمقادیر پادزهرهایتولیدشده در برابر توكسوپلاسما (سرولوژي اليزا) در بدنتولید میشودمیگردند.
آزمايش‌هاي خون دقيقاً نمي‌توانند پيش‌بيني كنند كه چه زماني گربه اووسيت را دفع كرده يا دفع خواهد كرد. اين آزمايشات فقط در تخمین حدود زمان آلودگي (به تازگي مبتلا شده يا قبلا مبتلا شده) مفيد هستند. كمك ديگري كه آزمايشات خون مي‌كنند اين است كه مي‌توانند مشخص كنند كه آيا گربه مستعد به آلوده شدن به توكسوپلاسما می باشد یا نه. اگر مقدار پادزهر در خون گربه بسيار كم باشد يا اصلا وجود نداشته باشد مي‌توان گفت كه گربه بسیار مستعدبه مبتلا شدنبه اين انگل از طریق از گوشت خام، آب آلوده، شکار و سایر راه های انتقال می باشد.
اگر ميزان پادزهر بالا باشد معمولاً نشان‌دهنده اين است كه گربه قبلاً اووسيت را از خود دفع كرده و احتمال دفع دوباره آن بسیار کم است بنابراين براي انسان يا حيوان معمولا خطري محسوب نمي‌شود.
افزايش 4 برابري يك نوع پروتئين پادزهري خون به نام ایمنوگلوبولین G (IgG)در عرض 3-2 هفته و يا مقادیر بالای پروتئين ديگر پادزهري به نام IgM مي‌تواند براي دامپزشك مهم تلقي شده و نشان‌دهنده وجود عفونت فعال باشد.
بالا بودن IgG نشان‌دهنده وجود آلودگي در گذشته است که در 30 درصد گربه ها مثبت است اما اگر به همراه علايم باليني مرتبط با بيماري دیده شود مي‌تواند نشان‌دهنده وجود بیماری توكسوپلاسموز فعال باشد. تكرار دوباره آزمايشات خون پس از 3 هفته اطلاعات ارزشمندی را در اختيار دامپزشك قرار خواهد داد. بالا بودن IgM قابل اطمينان نيست با این وجود 80 درصد گربه‌هايي كه علايم بيماري توكسوپلاسموز را از خود نشان مي‌دهند اغلب مقادیر بالایی از ایمونوگلوبولین Mرا دارند.
در آزمايشات خون عادیمواردی مثل كم خوني، افزايش آنزيم‌هاي كبد، كاهش پروتئين های خون و موارد غیر اختصاصی دیگر میتواند ديده شود. لازم است دامپزشك توكسوپلاسموز را از ساير بيماري‌هاي ديگر كه علايمي شبيه به اين بيماري ايجاد مي‌كنند (مثل FLP, FIV, FeLv، آسم گربه، ذات‌الريه، سرطان، كرم قلب، التهاب كبد، كبد چرب، عفونت‌هاي گوارشي، بيماري‌هاي خود درون‌ريز، بيماري ديستمپر و...) تفريق نمايد بنابراين انجام برخي روش‌هاي تشخيصي ديگر (مثل راديولوژي و يا سونوگرافي) و آزمايشات ديگر ممکن است لازم باشند.
درمان:
درمان توكسوپلاسموز با استفاده از آنتي‌بيوتيك‌هاي موثر بر اين انگل انجام مي‌گيرد. هيچ درمان تاييد شده‌اي براي حذف كامل اين انگل از بدن سگ و گربه وجود ندارد. آنتي بيوتيك‌هاي مورد استفاده در اغلب موارد سببمحدودکردن بيماري و جلوگيري از تكثير انگل در بدن گشته و براي از بين بردن انگل به صورت كامل موثر نمي‌باشند.
از جمله آنتي بيوتيك‌هايي كه براي درمان توكسوپلاسموز در سگ و گربه استفاده مي‌شوند مي‌توان به كليندامايسين و كوتريموكسازول اشاره كرد. عموما طول درمان با هر یک از آنتی بیوتیک ها به مدت 2-6 هفته میباشد. حيواناتي كه در شرايط مناسب جسماني قرار ندارند ممكن است احتياج به بستري شدن در مركز دامپزشكي داشته باشند تا تحت درمان‌هاي حمايتي (مثل سرم درماني، تغذيه داخل رگي و كنترل ديگر عوارض بيماري) قرار بگیرند.
اين آنتي بيوتيك‌ها مي‌توانند عوارضی از قبيل بي‌اشتهايي، استفراغ، اسهال، تضعيف مغز استخوان، نارسايي كليه و نارسايي كبد داشته باشند که در صورت مشاهده مي‌بايست با دامپزشك در ميان گذاشته شود. بايد توجه داشت كه در موارد شديد و منتشر توكسوپلاسموز شروع آنتي بيوتيك درماني مي‌تواند شرايط جسماني حيوان را وخيم‌تر سازد.
براي كنترل عوارض چشمي حاصل از بيماري از داروهاي ضد التهاب چشمي مثل دگزامتازون، بتا متازون يا پردنيزولون استفاده مي‌شود.
در طول دوره درمان معاينه مرتب بيمار توسط دامپزشك بسيار حايز اهميت است. در اكثر موارد علايم باليني بيماري 2-1 روز بعد از تجويز آنتي‌بيوتيك بهبود پيدا مي‌كنند. علايم چشمي ممكن است تا 1 هفته بعد از درمان و علايم عصبي تا حدود 2 هفته پس از درمان معمولاً بهبود مي‌يابند اما احتمال باقي ماندن برخي علايم عصبي نيز وجود دارد.
پيشگيري:
پيشگيري از آلوده شدن گربه تنها با جلوگيري از در معرض قرار گرفتن او با عوامل انتقال بيماري امكان‌پذير خواهد بود. بدین منظور مي‌بايست سعي شود گربه فقط در محدوده خانه رفت و آمد كند و از رفتارهاي شكار جلوگيري شود. از در اختيار قرار دادن گوشت يا ضايعات گوشت به صورت خام يا نيم‌پز خودداري شود .ایده ال این است که از غذاهاي خشك يا كنسرويمخصوص تغذيه گربه استفاده شود. نظافت روزانه ظرف خاک و به صورت بهداشتی حذف کردن مدفوع بی درنگ پس از دفع نقش مهمی در پيشگيري انتقال بيماري خواهد داشت. از بين بردن اووسيت عفونت‌زا(تخم انگل عفونی شده) توسط ضدعفوني‌كننده‌هاي متداول كه در خانه معمولاً وجود دارنداغلب امكان‌پذير نيست. موثرين راه براي اين كار شستشوي محل آلوده با اب جوش يا بخارشويي مي‌باشد. به همين خاطر توصيه مي‌شود هفته ای دوبار بستر گربه با اين روش‌ها ضدعفوني گردد.
براي جلوگيري از انتقال بيماري به انسان توصيه مي‌شود:
1.دست‌ها و تمام سطوح در ارتباط با گوشت خام (مثل تخته گوشت) پس از هر بار شسته شود.
- در هنگام تميز نمودن ظرف خاک گربه از دستكش‌هاي يكبار مصرف استفاده شود.
- در صورت علاقمند بودن به باغباني و پرورش گل و گياه حتماً از دستكش‌هاي مخصوص اين كار استفاده شود و پس از كار دست‌ها به خوبي شسته شوند.
- سبزيجات و ميوه‌جات را قبل از مصرف بايد به خوبي شست و ضدعفوني نمود و در صورت امكان قبل از خوردن ميوه پوست آن گرفته شود.
- از مصرف گوشت و تخم‌مرغ خام و نيم‌پز و لبنيات غيرپاستوريزه پرهيز شود.
- آب آشاميدني مطمئن مصرف شود و اگر منبع آب مطمئن نبود حتماً قبل از مصرف جوشانده شود.
خانم‌هاي باردار از تماس با ظرف خاك گربه‌هايي كه از خود اووسيت توكسوپلاسما دفع مي‌كنند پرهيز كنند. اگر خانم باردار، فرد تحت شيمي درماني يا فرد مبتلا به ايدز تمايل به آوردن گربه به خانه دارند بهتر است گربه‌هاي بالغ سالم را براي اين كار انتخاب نمايند چرا كه احتمال دفع اووسيت در اين گربه‌ها بسيار كمتر از گربه‌هاي ناسالم و بچه گربه‌ها مي‌باشد.
اگر باردار هستيد و شخص دیگری براي تمیز کردنجای خاکگربه وجود ندارد براي اين كار حتماً از دستكش استفاده نماييد و روزانه 2 بار پس از دفع، مدفوع گربه رابا دستکش یکبار مصرف بداشته و بیدرنگ به خارج از خانه انتقال دهید..
در صورتی که گربه شمامبتلا به توكسوپلاسموز باشد لازم نيست گربه را رها ساخته و يا بيرون بياندازيد. با رعايت موارد بهداشتي فوق هم گربه و هم انسان می توانند سالم و سلامت باقي بمانند
منبع
مشکلات و بیماری های مهم سگ و گربه ، به زبان ساده (جلد دوم)/ تالیف امیررضا عامری نائینی. تهران: امیررضا عامری نائینی، 1394
تمام حقوق این بروشور متعلق به کلینیک دامپزشکی آران است و استفاده و تکثیر آن بدون ذکر مآخذ پیگرد قانونی دارد
.
زمان انتشار: شنبه 02 مرداد 1395 (8 سال قبل)
تعداد بازدید: ۱۷۷۲۹
