وب سایت کلینیک دامپزشکی آران

با وارد کردن ایمیل خود محتوای این صفحه به ایمیل شما فرستاده می شود

محتوای این صفحه به ایمیل شما ارسال گردید.

پست الکترونیکی

ارسال

انصراف

كنه در سگ و گربه

کلیه حق و حقوق این سایت طبق قوانین نشر و انتشار متعلق به کلینیک دامپزشکی آران میباشد و و هرگونه استفاده از مطالب ، طرح ها و تصاویر پیگرد قانونی دارد.

كنه يك انگل خارجي كوچك از شاخه بندپايان (رده عنكبوتيان) است كه با خوردن خون پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزيستان به زندگی ادامه میدهد. به حيواني كه كنه بر روي آن قرار مي‌گيرد و از آن تغذيه مي‌كند اصطلاحاً ميزبان مي‌گويند. همانند بسياري ديگر از بندپايان از زمان بيرون آمدن از تخم تا رسيدن به دوره بلوغ كنه مي‌بايست مراحل تكاملي را طي كند. دو خانواده مهم كنه‌ها به نام كنه‌‌هاي سخت و كنه‌هاي نرم وجود دارند.

كنه ماده تخم‌هاي خود را در مناطقي به غير از بدن ميزبانش رها مي‌‌سازد. كمتر جانوري در دنيا وجود دارد كه بتواند به اندازه كنه‌ها تخم‌ريزي كند.

يك كنه ماده مي‌تواند هزاران تخم بگذارد. كنه از تخم درآمده نوزاد يا لارو مي‌گويند اين لارو از نظر ظاهري بسيار شبيه به كنه بالغ است با اين تفاوت كه كنه بالغ چهار جفت پا دارد (يعني جمعاً 8 پا) اما نوزاد 3 جفت پا (يعني جمعاً 6 پا) دارد. بعد از اينكه نوازدها چند روز از خون ميزبان تغذيه كردند از روي آن افتاده و در مكاني دنج براي خود سرپناهي يافته، پوست‌اندازي میکنند و تبديل به نوچه‌ مي‌شوند. بعد از پوست‌اندازي اين نوچه‌ها كه 8 پا دارنداز محل خود خارج شده به دنبال يك ميزبان میگردند تا از ان تغذيه كنند دوباره از روی میزبان به زمین افتاده پوست می اندازند و تبديل به كنه بالغ شوند.

كنه بالغ ماده نياز به يك ميزبان داشته تا از آن تغذيه كند به زمين افتاده و در محيط تخم‌ريزي نمايد. با اين حال كنه‌ها مي‌توانند از چند گونه جانور تغذيه نمايند. به كنه‌اي كه يك ميزبان داشته باشد كنه تك‌‌ ميزبانه و اگر بيشتر از يك ميزبان داشته باشد كنه چندميزبانه مي‌گويند.

كنه‌ها برخلاف كك‌ها توانايي پرش ندارند. بیشتر آنها با قرار گرفتن بر روي محل‌هاي مختلف مثل نرده‌ها، ديوارها، نوك برگ گياهان و علوفه به بدن سگ و گربه مي‌چسبند. براي اين كار از پاهاي خود به عنوان ردياب استفاده مي‌كنند. البته برخی تهاجمی ترند و به طرف میزبان حمله ور میشوند.در پاهاي كنه گیرنده هایی وجود دارد كه به محرك‌هاي مختلف مثل دي‌اكسيد كربن، بو، لرزش و غيره حساس بوده و جانور را از نزديك شدن ميزبان آگاه مي‌سازند. وقتي ميزبان نزديك شد كنه به آن چسبيده به وسيله زائده‌هاي دهاني پوست و جدار مويرگ را پاره كرده تا به خون دسترسي پيدا كنند و تغذيه نمايند. كنه معمولاً تمام سر خود را در داخل پوست ميزبان خود مي‌كند.باقي ماندن اين قسمت‌ها در داخل بدن مي‌تواند باعث عفونت و تحريك پوست حيوان شود.

در طبيعت كنه‌ها دو خانواده دارند يكي كنه‌هاي نرم و ديگري كنه‌هاي سخت. كنه سخت را به خاطر پوسته سفت و سختشان به اين نام، نام‌گذاري كرده‌اند. اين نوع كنه‌ها در محيط‌هاي سر باز بيشتر پيدا مي‌شوند. كنه‌هاي نرم پوسته ارتجاعي و چرم‌مانند دارند و بيشتر در محيط‌هاي بسته مثل غارها ديده مي‌شوند. كنه‌هاي نرم در دامپزشكي نسبت به كنه‌هاي سخت داراي اهميت كمتري هستند و تنها گونه‌هاي محدودي از آنها روي حيوانات اهلي ديده مي‌شوند. به همين خاطر در اين مطلب تنها به شرح در مورد كنه‌هاي سخت مي‌پردازيم. كنه‌هاي سخت خود انواع مختلف داشته كه هركدام مي‌توانند ناقل بيماري خاصي به سگ يا گربه باشند.

كنه‌ها به عنوان يك بندپاي خونخوار بعد از پشه‌ها دومين ناقلين بيماري‌هاي خطرناك به انسان و حيوان مصوب مي‌شوند. بعلاوه كنه‌ها بيش از هر بندپاي ديگر مي‌توانند عوامل متعدد عفوني را همزمان به ميزبان خود انتقال دهند. كنه‌ها معمولاً از مايت‌ها(جرب) بزرگتر هستند اندازه آنها از 4-3 ميلي‌متر تا 12 ميلي‌متر يا بيشتر است، همچنين اندازه شان در مورد ماده‌هاي خون مکیده بسیار متفاوت مي‌باشد. كنه‌ها مي‌توانند با گزش خود باعث تحريك و خارش و با خون‌خواري موجب از دست رفتن خون ميزبانشان گردند.

هر كنه ماده (از نوع سخت) مي‌تواند 5-4 ميلي‌ ليتر از خون ميزبان را بمكد. به همين خاطر اگر تعداد كنه‌ها زياد و جثه ميزبان كوچك باشد ،مي‌توانند آن را از پاي درآورند. زخم‌ حاصل از گزيدگي كنه‌ها معمولاً دردناك و آلوده است كه اغلب مي‌تواند باعث عفونت‌هاي پوستي شود. آلرژي و فلجي حاصل از گزش مكرر كنه نيز از ديگر عوارضي هستند كه مي‌توانند در ميزبان ايجاد كنند. بزاق كنه مي‌تواند باعث فلجي پيش‌رونده پاها به طرف جلوي بدن در سگ و گربه شود. تحقيقات نشان داده وجود حتي يك يا دو كنه بر روي بدن توله سگ يا بچه گربه باعث فلجي پاها گشته و با برداشتن كنه حيوان بهبود پيدا مي‌كند. اما اگر كنه‌ها برداشته نشوند فلجي پيشرونده مي‌تواند به عضلات تنفسي رسيده و باعث مرگ حيوان شود.

كنه مي‌تواند باعث انتقال بيماري‌ها مثل بيماري لايم(Lyme)، ارلشيوز، تب لكه‌اي كوه‌هاي راكي، بابزيوز در سگ و در گربه و بيماري لايم، تب لكه‌اي كوه‌هاي راكي، سيتازئونوز (Cytauzoonosis)، بابزيوز و كم‌خوني عفوني گربه‌ها (هموبارتنولا) مي‌توان نام برد.

روش‌هاي كنترل كنه

كنترل كنه‌ها به علل زير مي‌تواند بسيار سخت مشكل باشد.

1- پراكندگي وسيع كنه‌ها در پوشش گياهي يا محيط كه مانع رسيدن آفت‌كش‌ها مي‌شود.

2- بالا بودن قدرت چسبندگي به ميزبان به طوري كه به آساني تغييرمكان نمي‌دهد.

3- عمر طولاني كه باعث مخفي شدن آنها براي ماه‌ها تا سال‌ها در محیط های کوچک مثل زیر سنگ مي‌گردد.

4- به تغييرات جوي محيط مقاومت زيادي نشان داده و مدت‌ها مي‌توانند گرسنگي را تحمل كنند.

هدف از كنترل كنه‌ها و ريشه‌كني آنها به دو منظور انجام مي‌گيرد:

1- كاهش قابل توجه يا ريشه‌كني بيماري‌هاي قابل انتقال از طريق كنه به انسان و حيوان

2- كاهش ميزان آلوده شدن و گزيدگي انسان و حيوان توسط كنه‌ها

براي رسيدن به اين دو هدف مي‌توان از مواد كنه‌كش مثل سم.می حاوي مواد ارگانوفسفاتي، كارباماتي، پيرترين‌ها، پيرتروئيدهاي و غیره استفاده میشود.

داروهاي ضدكك و كنه جديدتر مثل Fipronil و Selamectin نيز به بازار آمده‌اند.

فيپرونيل مي‌تواند بر بيشتر مراحل تكامل كنه‌ها (بجز تخم‌شان) اثر گذاشته و آنها را از بين ببرد. هورمون‌هاي تنظيم‌كننده رشد حشرات و فرمون‌ها (Pheromone) نيز از روش‌هاي جديدتر مبارزه با كك و كنه هستند كه فعلاً در دست تحقيق بوده و به صورت تجاري هنوز به بازار نيامده است.

اگر سگ يا گربه به مناطقی كه احتمال وجود كنه زياد است (مثل شمال ايران، مناطق روستايي، پارك‌ها و...) میخواهند بروند حتماً از اسپري، قطره‌هاي پوستي، گردن‌بند‌هاي ضدكنه و غيره براي جلوگيري‌كننده آلودگي مي‌بايست استفاده شود. اگر متوجه وجود كنه بر روي بدن حيوان خانگي‌تان شديد بايد سريع اقدام به كندن آن نمایید.

كنه‌ها بيشتر بر روي لاله گوش، لاي انگشتان دست و پا ،کنار چشمها،اطراف چین واژن، اطراف گردن و قسمت‌هايي از بدن كه حيوان دسترسي به آنها ندارد ديده مي‌شوند. براي كندن كنه يك پنس يا موچين از قسمت سر جانور كه در داخل پوست است را گرفته و با حركتي چرخشی محكم اما آرام سعي به بيرون كشيدن كنه نماييد.از زدن الکل و دیگر مواد بر روی کنهبرای جدا کردن استفاده نشود. به هيچ‌وجه براي برداشتن كنه از روي بدن حيوان سعي به گرفتن اين جانور از قسمت شكم نكنيد اين عمل باعث باقيماندن قسمت سر در داخل پوست حيوان گشته كه مي‌تواند موجب تحريك التهاب و عفونت پوست شود. بعد از بيرون كشيدن كنه ممكن است يك تكه كوچك از پوست نيز به همراه كنه كنده شود. كنه بايد مستقيماً از پشت محل اتصال به پوست محكم گرفته و كنده شود سپس جاي كنه بر روي پوست با مقداري مواد ضدعفوني‌كننده مثل بتادين رقيق شده شسته و براي چند روز كمي پماد آنتي‌بيوتيك بر روي آن ماليده شود.

براي پيشگيري از آلوده شدن سگ و گربه به كنه مي‌توان از اسپري، گردن‌بند، پودر يا قطره‌هاي ضدكنه كه معمولاً حاوي موادي همچون فيپرونيل، آميتراز و غيره مي‌باشند استفاده شود.البته هیچ کدام از این داروهای پیشگیری کننده صددرصد تضمین نمیکند که به حیوان کنه نچسبد. در ايران معمولاً براي درمان خود حيوان از شستشو بوسيلة شامپوهاي ليندن، پرمترين و آميتراز استفاده مي‌شود. شامپوهاي پرمترين و ليندن براي گربه‌ها مي‌توانند مسموميت‌زا بوده و موجب مرگ حيوان میتوانند بشوند.قطره های پشت گردنی جدیدی وارد بازار شده به نام advocate که بسیار موثر و مفیدند .دقت شود داروهای ضد کک و کنه سگ برای گربه استفاده نشوند مگر اینکه در برشور دارو به بی ضرر بودن محصول برای گربه اشاره شده باشد.

اگر سگ يا گربه شما قبلاً دچار آلودگي با كنه شده بود و الان علائمي از وجود بيماري از خون نشان مي‌دهد حتماً مي‌بايست در هنگام مراجعه به دامپزشك به وجود آلودگي به كنه اشاره شود، تا دامپزشك بتواند وجود امراضي كه توسط كنه منتقل مي‌شوند نيز در ليست بيماري‌هاي احتمالي قرار دهد. براي كامل شدن برنامه كنترل يا ريشه‌كني كنه مي‌بايست محل زندگي حيوان باغ يا باغچه و ديگر مكان‌هايي كه احتمال وجود كنه در آن مي‌باش را با آفت‌كش‌هاي مناسب گندزدايي نمود.

کتاب بیماری ها و مشکلات مهم سگ و گربه به زبان ساده، جلد دوم :امیررضا عامری نایینی ، دامپزشک ، کلینیک دامپزشکی آران ،تهران ،ایران

زمان انتشار: جمعه 08 خرداد 1394 (9 سال قبل)

تعداد بازدید: ۱۸۶۰۶