تقریبا 40 درصد سگ و گربه های خانگی به اضافه وزن و چاقی مبتلا هستند. به جرات میتوان گفت این مشکل شایع ترین بیماری در بین این دسته حیوانات است که توسط صاحبانشان جدی گرفته نمیشود. وقتی برای اولین بار هر حیوان جدیدی را به خانه می آورید درباره مدیریت وزنش با دامپزشک مشورت کنید تا بتوانید از چاقی پیشگیری نمایید چرا که جلوگیری از چاقی نقش مهمی در سلامت هر سگ یا گربه بازی میکند.

عموما برای تشخیص اضافه وزن و یا چاقی از جدولی ساده استفاده می شود که بر اساس ان به مقدار بافت چربی موجود در بدن هر حیوان امتیازدهی میشود.

درمان

از طریق برنامه های رژیمی میتوان حیوان چاق را به وزن مناسب رساند و سبب گشت که کیفیت زندگی حیوان بهبود یابد. اصول درمان چاقی در حیوانات خانگی بر پایه محدود کردن دریافت انرژی ،افزایش فعالیت ،کنترل بیماری ایجاد کننده چاقی و یا تجویز برخی داروها قرار میگیرد. دامپزشک با گرفتن شرح حال ،تاریخچه و اطلاعاتی در مورد مواد خوراکی مورد استفاده روزانه حیوان سعی به کشف علت چاقی خواهد نمود.

دامپزشک ابتدا بر اساس نوع ،جنس و نژاد حیوان خانگی اقدام به محاسبه وزن مناسب حیوان کرده و بر اساس ان برنامه رژیم جدیدی را برای کاهش وزن به شما ارائه میدهد. این برنامه به تدریج جایگزین رژیم غذایی فعلی حیوان باید بشود. ممکن است بنابرنظر دامپزشک نوع غذا ،مقدار غذا ،تعداد وعده ها ،زمان غذا دادن و یا دیگر موارد تغییر داده شود.

برخی دامپزشکان میلی به ارائه وزن مشخصی ندارند چراکه تمرکز آنها روی عدد نیست بلکه هدفشان رسیدن حیوان به سلامت دوباره در طول دوره رژیم می باشد. بازیابی سلامت و بهبود کیفیت زندگی حیوان اهداف ارزشمندتری برای این حیوانات می باشند. برای مثال اگر سگی مبتلا به مشکلات مفصلی است و قبل از اغاز برنامه کاهش وزن به زحمت می توانست کمی راه برود  اگر اکنون قادر باشد با کاهش وزن بهتر از سابق تحرک داشته باشد و بازی کند ،صرف نظر از میزان وزن کاسته شده ،نشان دهنده این است که برنامه رژیمی بسیار موفقیت آمیز بوده و توانسته به بهبود کیفیت زندگی حیوان کمک نماید.

برنامه های کاهش وزن برای رسیدن به وزن مناسب به صورت منظم وتدریجی طراحی شده اند به طوری که تا حدامکان حیوان احساس گرسنگی نکند و دچار کمبود مواد غذایی نیز نشوند. برنامه رژیمی نباید باعث شود که بیش از یک درصد وزن بدن در هفته  کاهش پیدا کند.

جالب است بدانید که برخی حیوانات برای ثابت نگهداشتن وزنشان تنها به 50 درصد کالری محاسبه شده احتیاج داشته در حالیکه برخی دیگر به بیشتر از 50 درصد ان نیاز دارند. به همین علت بهترین راه مشخص شدن میزان لازم کالری برای هر حیوان ،اطلاع از میزان دقیق غذایی است که صاحبان در طول روز در اختیارشان قرار میدهند. در مواردی(مثل نگهداری چند حیوان یا دسترسی حیوان به خارج از خانه) پی بردن به اینکه حیوان چه چیزهای میخورد ممکن نیست. به همین خاطر در این موارد دامپزشک از وزن فعلی حیوان به عنوان شاخص استفاده کرده و بر اساس ان یک برنامه غذایی مقدماتی را تنظیم میکند

 دامپزشک در طول مدت اجرای رژیم غذایی به طور منظم وزن بدن حیوان را اندازه گیری می کند تا مقدار کالری مورد نیاز را بر اساس ان پیدا کند و میزان کاهش وزن را به صورت مناسبی ثابت نگاه دارد.

بسیاری رژیم های بی خطر توسط متخصصین ابداع شده اند که کارخانه ها بر اساس فرمول انها اقدام به تولید محصولات رژیمی میکنند. این غذاهای رژیمی انرژی (کالری) و چربی کمتری داشته اما در عوض حاوی مقادیر بیشتری فیبر ،پروتئین و مواد مغذی هستند. به همین خاطر این نوع غذا ها بدون اینکه کمبود تغذیه ای ایجاد کنند باعث سیر شدن حیوان میشوند. غذاهای حاوی فیبر به حیوان احساس سیری میدهند بدون اینکه کالری اضافی وارد برنامه غذایی شود. این کار باعث میشود حیوان کمتر به دنبال غذا خوردن باشد. 

استفاده از تشویقی و جایزه باید به کمتر از 5-10درصد کل میزان کالری مورد نیاز در روز محدود شوند. اگر یکی از افراد خانواده به حیوان بیش از حد تشویقی میدهد و نمی تواند این عادت را ترک کند توصیه میکنیم از یکی روشهای زیر استفاده شود:

- شما مراقب غذا دادن به حیوان باشید تا مطمئن شوید که تنها از غذای رژیمی مصرف کند.

- به کسی که بیش از اندازه تشویقی یا دیگر خوراکی ها را در اختیار حیوان قرار میدهد توضیح دهید که چاقی در حیوانات همانند انسان می تواند برای سلامتی مضر و تهدید کننده جان انها باشد. همچنین به او تذکر دهید که مقدار اضافه وزنی که حیوان دارد همانند بار اضافی عمل میکند که حیوان مجبور است با خود ان را حمل کند .

- سرزنش افرادی که به حیوان بیش از حد تشویقی میدهند فقط باعث میشود انها مخفیانه و دور از چشم شما به این کار ادامه دهند. بجای سرزنش می توانید تشویقی کم کالری در اختیاراین افراد بگذارید و از انها درخواست نماید تا از این به بعد از این نوع تشویقی ها به حیوان بدهند.

نوع و میزان فعالیت ،بسته به شرایط بدنی هر حیوان متفاوت است. برای سگ ها شنا ، اب درمانی ،پیاده روی ،دویدن بر روی ترد میل ،طولانی تر کردن زمان بازی(پرتاب توپ یا اسباب بازی و آوردن آن) و پخش نمودن غذا در گوشه کنار خانه از جمله این فعالیت ها هستند. برای گربه ها استفاده از نور لیزری و اسباب بازی های پر دار باعث تحریک رفتار شکار و کمین انها گشته که می تواند برای افزایش فعالیت بدنی حیوان بسیار مفید باشند.

با این وجود تاثیر محدود نمودن میزان انرژی غذایی برای کاهش وزن بسیار بیشتر از افزایش فعالیت بدنی میباشد. به طور کل باید گفت که افزایش فعالیت بدن روشی تکمیلی برای تسریع روند رسیدن به هدف که همان کاهش وزن است می باشد.

اندازه گیری دور قفسه سینه و شکم حیوان با متر خیاطی و یادداشت نمودن ان به صورت هفتگی میتواند کمک بزرگی برای مشخص شدن کاهش بافت چربی بدن حیوان بنماید.

هنگامی برنامه کاهش وزن به پایان خواهد رسید که به اهداف رژیم لاغری دست پیدا کرده باشیم. در واقع هدف می تواند رسیدن به وزن مناسب باشد. اما برای دامپزشک اغلب بهبود وضعیت جسمانی ،کاهش شدت یا رفع بیماری های همزمان و افزایش کیفیت زندگی حیوان هدف اصلی رژیم لاغری می باشند.

هیچ گاه نباید تصور شود که وقتی به اهداف رژیم لاغری دست پیدا کردیم دیگر همه چیز پایان یافته و مشکل حیوان بر طرف شده است. مهمترین وظیفه صاحب حیوان حفظ  وزن مناسب و جلوگیری از بازگشت دوباره اضافه وزن یا چاقی تا پایان زندگی حیوان می باشد.

تهیه: امیررضا عامری نایینی