وب سایت کلینیک دامپزشکی آران | دمودکس در سگ و گربه

با وارد کردن ایمیل خود محتوای این صفحه به ایمیل شما فرستاده می شود

محتوای این صفحه به ایمیل شما ارسال گردید.

پست الکترونیکی

ارسال

انصراف

دموديكوز سگ و گربه

دمودكسDemodex يك جانور ريز انگلي (كوچكتر از يك ميلي‌متر) است كه مي‌تواند در مواردي باعث ايجاد بيماري پوستي به نام دموديكوز (Demodicosis) در سگ و گربه شود. دمودكس جانوري هم سلسله كنه‌هاست و در خانواده مايت‌ها (مثل ساركوپتس) طبقه‌بندي مي‌شود. بيماري دموديكوز در سگ‌ها بيشتر از گربه‌ها ديده مي‌شود اما گونه ايجادكننده بيماري در سگ و گربه متفاوت است.

در اينجا ابتداء به بيماري در سگ‌ها و در بخش بعدي به دموديكوز در گربه مي‌پردازيم.

دموديكوز در سگ‌ها توسط سه گونه مايت‌ به نام‌هاي دمودكس كنيس
(Demodex Canis)، دمودكس اينجاي (D. injai) و دمودكس كورني (D. Cornei) ايجاد مي‌شود.

شايع‌ترين مايت ايجادكننده دموديكوز در سگ دمودكس كنيس است. اين مايت در ریشه مو و گاهي غدد چربي زندگي كرده، در آنجا از سلول‌ها تغذيه مي‌كنند و روند تكاملي خود را تماماً بر روي پوست حيوان به پايان مي‌رسانند. دمودكس كنيس مي‌تواند به صورت طبيعي بر روي بدن سگ به مقادير كمي يافت شود. اين مايت‌ها معمولاً از طريق پوست مادر بعد از به دنيا آمدن به توله‌ها انتقال پيدا مي‌كنند. هر حيواني مايت مختص به خود را دارد و مايت‌هاي سگ و گربه به انسان منتقل نمي‌شوند. اگر شرايطي ايجاد شود كه سيستم ايمني بدن ضعيف شود مثل بيماري‌هاي نقص ايمني،‌ سرطان، اختلالات هورموني، بيماري‌هاي داخلي، تغذيه نامناسب ، فقر غذايي، استفاده از داروهاي كورتيكواستروئيدي‌ يا شيمي‌درماني آنگاه اين انگل‌هاي مقيم بر پوست فرصت تكثير پيدا كرده و باعث ايجاد بيماري مي‌شوند. بسته به سن شروع بيماري آن را به دو نوع تقسيم‌بندي مي‌‌كنند 1- در حیوان جوان 2- در حیوان بالغ.

فرم جواني دموديكوز در سگ‌هايي كه به رشد و بلوغ كامل نرسيده‌اند (كمتر از 18-21 ماهگي) به علت عدم تكامل سيستم ايمني ايجاد مي‌شود. فرم جواني خود به دو شكل مي‌تواند ديده شود 1- شكل موضعي 2- شكل منتشر.

در شكل موضعي تنها كمتر از 5 قسمت كوچك پوست بدن درگير شده درحاليكه در شكل منتشر معمولاً بيش از 5 قسمت پوست و يا كل بدن يا مناطقي از بدن (مثل تمام سر، صورت، پوزه، يا دست و پا) درگير مي‌شوند. از طرف ديگر دموديكوزي را كه در حال گسترش است و يا حداقل براي 6 ماه در برابر درمان مقاومت كرده و بهبود نيافته نيز جز شكل منتشر محسوب مي‌شوند.

علت اصلي ايجاد دموديكوز به خوبي مشخص نشده است اما تصور مي‌شود زمينه‌هاي ارثي و اختلال در سيستم ايمني از علل مهم ابتلاء به اين بيماري باشند .فرم جوانی علاوه بر اينها مي‌تواند بر اثر استرس، انگل‌هاي روده‌اي، نگهداري نامناسب ايجاد گردد. برخي از نژادهاي سگ‌ها مي‌توانند به دموديكوز حساس‌تر باشد با اين حال هر نژادي چه خالص و چه دورگه به اين بيماري ممکن است دچار شوند. از نژادهاي مستعد به اين بيماري مي‌توان به روتويلر، پيت بول ترير، بولداگ انگليسي، شارپی و... اشاره كرد.

فرم بالغين دموديكوز معمولاً به همراه بيماري‌هاي داخلي مثل پركاري تيروئيد، پركاري غدد فوق كليوي، كم‌كاري تيروديد، ديابت، سرطان‌هاي مختلف يا استفاده از داروهای تضعيف‌كننده ايمني (مثل كورتيكواستروئيدها) چه به صورت خوراكي، تزريقي و يا موضعي (پمادهاي پوستي) ديده مي‌شود. به همين خاطر در اين فرم تا علت زيربنايي ايجادكننده دموديكوز تصحيح نگردد، دمودیکوز نيز درمان نخواهد شد.

علائم باليني دموديكوز سگ:

بسته به نوع مايت ايجادكننده، علائم بيماري نيز مي‌تواند تا حدودي متفاوت باشند. از آنجاييكه شايع‌ترين عامل ايجادكننده در بيشتر موارد دمودكس كنيس است، بيشتر در مورد علائم ايجاد شده توسط اين‌ گونه توضيح خواهيم داد.

شكل موضعي دموديكوز بيشتر به صورت مناطق كوچك کم پشت یا کچلی بر روي دست، پا، سر، صورت و تنه بدن ديده مي‌شود. به علت اينكه اين مايت به ريشه مو حمله مي‌كند مي‌تواند باعث كچلي شود. از ديگر علائم شايع اين بيماري پوسته پوسته شدن پوست، جوش‌هاي قرمز، دانه‌دانه‌هاي ريز سياه‌رنگ، سرخي، تيره‌گي و يا افزايش ضخامت پوست مي‌توان اشاره نمود.

خود بيماري دموديكوز مي‌تواند خارش‌دار يا بدون خارش باشد اما اگر عفونت ثانويه ميكروبي نيز ايجاد شود احتمال خارش‌دار شدن بيماري بسيار بيشتر خواهد شد. همچنين دموديكوزهايي كه در اثر گونه‌هاي قد كوتاه مايت دمودكس (مثل دمودكس كورني) ايجاد شده‌اند احتمال وجود خارش افزايش مي‌يابد.

مواقعي كه عفونت‌هاي عمقي پوست همراه با اين بيماري وجود داشته باشد علائمي مثل تورم، درد، بزرگ شدن غدد لنفاوي، زخم‌هاي ترشح‌دار، ضعف، تب و غيره نيز مي‌توانند وجود داشته باشند.

گاهي اوقات دمودكس كنيس مي‌تواند فقط گوش‌ها را آلوده ساخته بدون اينكه نقاط ديگر بدن را درگير كند در اين موارد علائم مرتبط با گوش و يا ترشح زياد موم گوش مي‌تواند ديده شود.

دمودكس اينجاي غالباً باعث كچلي نمي‌شود و معمولاً چرب شدن پوست در پشت گردن يا پشت تنه بدن به عنوان تنها علامت می تواند وجود داشته باشد. اين گونه از دمودكس بيشتر در غدد چربي پوست لانه مي‌گزيند. اين گونه دمودكس بيشتر در نژادهاي ترير مثل
west highland white terrier گزارش شده است.

تشخيص دموديكوز در سگ:

معمول‌ترين روش‌هاي تشخيص دموديكوز در سگ تراشيدن قسمتي از پوست و يا كندن مو از ريشه و بررسي ان در زير ميكروسكوپ می باشد. البته روش‌هاي ديگر مثل تهيه نمونه به وسيله نوار چسب، بررسي ترشحات و بيوپسي نيز وجود دارند كه كمتر مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

1- روش تراشيدن يا خراش پوست: در اين روش به وسيله تيغ كُند جراحي مناطقي از پوست كه دچار ضايعات پوستي است تراشيده مي‌شد تا جايي كه پوست كمي خونريزي كند. سپس پوسته‌ها جمع‌آوري شده بر روي تيغ روي لام ميكروسكوپ گذاشته شده و از نظر وجود مايت زير ميكروسكوپ بررسي مي‌شود.

2- روش برداشتن يا كندن مو: در اين روش با استفاده از پنس تعدادي موهاي داخل يا اطراف ضايعات پوستي با يك حركت سريع به طوري كه ريشه‌ها هم خارج شوند، كنده شده و موها را روي لام قرار داده سپس از نظر وجود مايت زير ميكروسكوپ بررسي مي‌شود.

از روش تهيه نمونه به وسيله نوارچسب در موارد آلودگي به دمودكس سطحي مثل دمودكس كورني استفاده مي‌شود .براي تشخيص وجود آلودگي در گوش‌ها از يك عدد گوش‌‌پاكن براي نمونه‌برداري استفاده مي‌شود. براي اين كار گوش‌پاكن را با احتياط وارد كانال گوش كرده، آن را چرخانده و سپس مواد چسبيده شده به قسمت پنبه‌اي گوش پاكن را بر روي لام مي‌كشند.

همانطور كه در مقدمه ذكر شد دمودكس مي‌تواند به صورت طبيعي بر روي حيوانات سالم نيز ديده شود با اين حال تعداد آنها در اين موارد آنقدر اندک هستند كه با اين گونه نمونه‌گيري‌ها ندرتاً بتوان مايت دمودكسي را مشاهده كرد.

اگر با وجود عدم مشاهدة انگل توسط هريك از روش‌ها هنوز دامپزشك به دموديكوز مشكوك باشد مي‌توان به صورت امتحاني حيوان را تحت درمان قرار دهد و منتظر پاسخ شود. پاسخ مثبت به درمان خود يك روش تشخيصي در اين موارد مصوب مي‌شود.

از بيوپسي پوست در مواردي استفاده مي‌شود كه نمونه‌گيري‌هاي عادي چيزي نشان نداده يا نمونه‌گيري‌هاي معمول از محل مقدور نباشد.

بيماري‌هايي مثل عفونت‌هاي منتشر باكتريايي، قارچي مثل درماتوفيتوز، آكنه و برخي بيماري‌هاي خود ايمن پوست نيز مي‌توانند علائمي شبيه به دموديكوز ايجاد كنند كه دامپزشك مي‌بايست اين بيماري‌ها را تفريق نمايد.

درمان:

دموديكوز موضعي: خوشبختانه شكل موضعي در 90 درصد موارد احتياج به درمان نداشته و خود به خود بهبود پيدا مي‌كند. برخي از دامپزشكان شكل موضعي را نيز تحت درمان قرار مي‌دهند اما بهتر است از هيچ درماني در اين گونه موارد استفاده نشود تا مشخص گردد كه آيا سگ مستعد به پيشرفت بيماري به نوع منتشر مي‌باشد يا خير. سگ‌هايي را كه بيماري در آنها پيشرفت كرد را بايد تحت درمان قرار داد و سپس عقيم نمود تا ژن مستعدكننده بيماري به توله‌هاي حيوان انتقال پيدا نكند. دامپزشك معمولاً براي مناطق دچار زخم از داروهاي ضدعفوني‌كننده موضعي (مثل كلرهگزيدين 1 درصد) و يا آنتي‌ بيوتيك‌هاي موضعي (مثل موپيروسين) استفاده مي‌كند. به هيچ عنوان در دموديكوز نبايد از داروهاي حاوي كورتن (مثل بتامتازون، دگزامتازون، هيدروكورتيزون و...) چه به صورت موضعي و چه به صورت عمومي (خوراكي يا تزريقي) استفاده شود. اين نوع داروها خود باعث سركوب ايمني گشته و پيشرفت بيماري را آتسهیل مي‌كند.

بهبود كيفيت غذا، كاهش استرس، استفاده از داروهاي ضدانگل گوارشي (مثل آسكاريس‌ها و كرم‌هاي نواري) نيز مي‌تواند در كنترل بيماري بسيار مؤثر واقع شوند. براي بررسي روند بيماري از نظر پيشرفت يا بهبود 4-2 هفته پس از تشخيص اوليه مي‌بايست به مركز دامپزشكي مراجعه شود.

درمان دموديكوز منتشر:

درمان دموديكوز منتشر يكي از مشكل‌ترين درمان‌هاي موجود در بيماري‌هاي پوستي محسوب مي‌شود. صاحب سگ بايد مطلع شود معمولاً طول درمان دراز مدت (شايد يك سال يا بيشتر) و هزينه بر است. مهمترين علت شكست درمان، عدم همكاري صاحب سگ و قطع زودهنگام داروها مي‌باشد. به همين خاطر صاحب حيوان مي‌بايست در طول دوره درماني بسيار شكيبا و باحوصله عمل كند. از آنجاييكه علائم ظاهري بيماري زودتر از خود انگل از بين مي‌رود غالباً تصور مي‌شود كه بيماري بهبود يافته و صاحب سگ دیگر درمان را ادامه نمي‌دهد. ممكن است با شروع درمان از ابتداء علائم بهبودي مشاهده نشود و يا حتي وضعيت ظاهري بدتر نيز بشود. اين حالت روند طبيعي درمان محسوب شده و درمان نمي‌بايست سر خود قطع شود.

اصول كلي درمان شامل استفاده از داروي مايت‌كش مناسب، تجويز آنتي‌بيوتيك، تصحيح و بهبود كيفيت غذا و محل زندگي و جلوگيري از ايجاد استرس در حيوان مي‌باشند.

داروهاي مايت‌كش مختلف به صورت محلول براي شتشو تا انواع خوراكي وجود دارند، هر دارويي دستورالعمل های مخصوص به خود را داشته كه بنا بر صلاحديد دامپزشک براي سگ تجويز مي‌شود. آميتراز، ایورمكتين، موكسي دكتين، ميلبمايسين و دورامكتين از قبيل اين نوع داروها هستند. انتخاب دارو و روش درمان طبق نظر دامپزشك و در دسترس بودن دارو انجام مي‌گيرد. رايج‌ترين داروي مورد استفاده براي درمان دموديكوز، آميتراز آست. بهتر است قبل از استفاده موهاي سگ كوتاه و حيوان با شامپوي ضدباكتري شسته شود. اين محلول هم مي‌توان به وسيله اسفنج در هنگام شستشو به بدن حيوان ماليده شود و هم مي‌توان حيوان را در محلول غوطه‌ور ساخت. حتماً قبل از استفاده از آميتراز دستور عمل همراه اين دارو مي‌بايست با دقت خوانده شود.

در مواردي كه گوش‌ها تنها درگير دموديكوز هستند نيز از مخلوط آميتراز با روغن‌ معدني و چكاندن آن در كانال گوش استفاده مي‌شود. آميتراز به شكل قطره‌هايي كه بر روي پوست پشت گردن(spot-on) ريخته مي‌شود نيز به بازار آمده و براي كنترل كك و كنه در حيوان به كار مي‌رود اما براي درمان دموديكوز زياد مؤثر نمي‌باشند.برخی دیگر از داروهای قطره پشت گردنی مثل Advocate نیز میتوانند براین انگل اثر داشته باشند. از جدیدترین دروها برای درمان این بیماری میتوان به Fluralaner اشاره کرد.

در خلال اين درمان شستشوي حيوان 2 بار در هفته توسط محلول‌هاي ضدباكتري و تجويز آنتي‌ بيوتيك سفالكسين براي كنترل عفونت‌هاي باكتريايي ثانويه استفاده مي‌شود.

در طول درمان هر 6-4 هفته يكبار مي‌بايست از همان مناطق نمونه‌گيري صورت گرفته شود تا روند درمان نسبت به قبل تخمين زده شود. درمان ضدانگل مي‌بايست تا زماني ادامه پيدا كند كه در 3-2 نمونه‌گيري پشت سرهم با فاصله 4-2 هفته ديگر انگلي ديده نشود.

از تمام سگ‌هاي مبتلا به فرم منتشر و بالغين مي‌بايست آزمايشات كامل خون، ادرار و غيره گرفته شود تا علت زيربنايي ايجادكننده دموديكوز مشخص گردد و در صورت امكان تحت درمان قرار بگيرد. تا وقتي علت اصلي كشف نشود كنترل و درمان بيماري بسيار مشكل خواهد بود.

در مواقعي با وجود انجام آزمايشات گسترده علت زيربنايي كشف نشده كه به آن شكل منتشر بدون علت مي‌گويند. همانطور كه اشاره شد حتماً درمان مي‌بايست تحت نظر دامپزشك به طور كامل تا ريشه‌كن شدن انگل انجام شود. در مواردي حتي با انجام درمان‌هاي كامل بيماري مي‌تواند دوباره عود كند. بعضي از سگ‌ها نيز با وجود كامل شدن طول درمان در نمونه‌گيري‌ها انگل داشته باشند. در اين حيوانات ممكن است لازم باشد حيوان در طول حيات خود تحت درمان ضدمايت قرار بگيرد.

پيشگيري:

استرس مي‌تواند باعث عود مجدد بيماري شود. شروع دوره جنسي (پريود شدن) و آبستني هركدام در حيوان استرس ايجاد كرده به همين خاطر تمام سگ‌هاي مبتلا به اين بيماري پس از بهبود يافتن مي‌بايست عقيم شوند. به علت اينكه احتمال وجود زمينه ارثي و ژنتيكي مي‌تواند از علل ايجاد دموديكوز باشد بهتر است هر سگي چه نر و چه ماده كه دچار شكل منتشر يا مقاوم اين بيماري گشته براي جفت‌گيري و نسل‌كِشي استفاده نشود و عقيم گردند.

دموديكوز در گربه

دو گونه مايت دمودكس در گربه‌ها شناخته شده است. دمودكس كتي
(Demodex Cati) كه از نظر ظاهري شبيه به دمودكس كنيس است و در ريشه مو زندگي مي‌كند. اين گونه مايت نيز مي‌تواند به طور طبيعي بر روي بدن گربه سالم ديده شود. ديگري دمودكس گاتوي (D. gatoi) است كه همانند دمودكس كورني در لايه‌هاي بالايي پوست زندگي مي‌كند و تقريباً نصف اندازه دمودكس كتي را دارد. دمودكس گاتوي مي‌تواند از يك گربه به گربه ديگر سرايت كند. دموديكوز بيش از آنچه قبلاً تصور مي‌شد در گربه ديده مي‌‌شود.

علائم باليني اين بيماري شبيه به آنچه توسط دمودكس كنيس در سگ ايجاد مي‌شود است. كچلي، سرخي، فلس‌دار شدن پوست و ترشحات از گوش مي‌تواند همراه با آلودگي با دمودكس كتي در گربه ديده شوند. دموديكوز در گربه مي‌تواند خارش‌دار يا بدون خارش باشد.

اغلب موارد دموديكوز در گربه‌ها به علت وجود يك بيماري داخلي همزمان يا ضعف ايمني در اثر بيماري‌هايي همچون FIV و FeLv ايجاد مي‌شود.

گربه‌هايي كه دچار گونه‌ دمودكس گاتوي مي‌شوند خارش متوسط تا شديد خواهند داشت. ايجاد كچلی در اثر بيش از حد ليسيدن ناحيه و همچنين پوسته پوسته شدن پوست قسمت پشت تنه و كچلي بر روي دست‌ها مي‌تواند از علائم ديگر ابتلاء به دمودكس گاتوي باشد. خارش در اثر آلودگي با اين نوع دمودكس معمولاً بسيار شبيه به بيماري‌هاي آلرژيك و عوامل رواني بيماري پوستي در گربه مي‌باشد. به همين خاطر دامپزشك هميشه اين بيماري را در ليست بيماري‌هاي خارش دار پوست می گنجاند.

تشخيص دموديكوزيس در گربه:

چندين تراش پوستي عميق از مناطق مختلف درگير براي يافتن دمودكس كتي انجام مي‌گيرد. براي پيدا كردن دمودكس گاتوي نيز از تراش‌هاي پوستي سطحي استفاده مي‌كنند. با اين حال تشخيص دمودكس گاتوي از طريق نمونه‌گيري با نوارچسب از پوست نيز مي‌توان انجام شود. به خاطر اينكه گربه‌ها عادت به ليسيدن و تيمار كردن خود دارند مايت را مي‌توانند بخورند که همراه مدفوع دفع میشود به همين دليل در آزمايش مدفوع نيز مي‌توان به دنبال اين انگل گشت.

اگر با وجود عدم مشاهده انگل توسط هريك از روش‌ها هنوز دامپزشك به دموديكوز مشكوك باشد مي‌تواند به صورت امتحاني حيوان را تحت درمان قرار داده و منتظر پاسخ شود. پاسخ مثبت به درمان خود يك روش تشخيص در اين موارد محسوب مي‌شود.

درمان:

شيوع دموديكوز در گربه نسبت به سگ كمتر است به همين خاطر اطلاعات كمتري در مورد درمان و چگونگي پيشگيري از اين بسياري در گربه در دسترس مي‌باشد. درمان بر پايه تصحيح بيماري داخلي (در صورت امكان)، انجام درمان ضدانگلي مناسب، بهبود كيفيت تغذيه حيوان، كاهش استرس و استفاده از ضدانگل‌هاي گوارشي مي‌باشد.

ايمن‌ترين دارو براي از بين بردن مايت‌ها در گربه استفاده از محلول لايم سولفور (Lime Sulfur) دو درصد مي‌باشد. اين درمان معمولاً هر 7-5 روز يكبار به مدت 6-4 هفته انجام مي‌گيرد. اين دارو را هم مي‌توان براي شستشو دادن و هم به صورت اسپري كردن با آب‌پاش براي گربه انجام داد. چون آلودگي با دمودكس گاتوي مسري است تمام گربه‌هاي در ارتباط با گربه‌ آلوده نيز مي‌بايست تحت درمان قرار بگيرند.

داروهای جدید تجاری مخصوص گربه به صورت قطره پشت گردنی یا اشکال دارویی دیگر به بازار امده است.

استفاده از غلظت‌هاي پايين‌تر آميتراز نسبت به سگ از 2 بار در هفته تا يك هفته در ميان مي‌تواند براي درمان گربه‌هاي آلوده به دمودكس استفاده شود. اما اصولاً به خاطر وجود داروهاي ايمن‌تر ديگر بهتر است آميتراز براي درمان دموديكوز گربه مصرف نشود.

در مواردي كه دسترس به داروهاي ايمن وجود نداشت ممكن است دامپزشك از دارويي به نام ايورمكتين به صورت خوراكي يك روز در ميان استفاده نمايد. اين نوع درمان بدون خطر نيست و برتري از نظر تأثير نسبت به ساير داروهاي قبلي ندارد. براي درمان دموديكوز شكل گوش نيز از داروهاي داخلي گوش مخصوص طبق دستور دامپزشك مي‌بايست استفاده شود.

جلد دوم کتاب مشکلات و بیماری های مهم سگ وگربه به زبان ساده ، امیررضا عامری نایینی ،دامپزشک

زمان انتشار: شنبه 23 آبان 1394 (8 سال قبل)

تعداد بازدید: ۳۱۸۱۱